مقدمه ای بر علوم نهم فصل اول: زندگی انسان از گذشته تا به امروز به مواد پیرامون او گره خورده است. تمام ابزار ها و وسایلی که به صورت روزمره از آن ها استفاده می کنیم مثل گوشی موبایل و یا وسایل نقلیه و حتی غذایی که می خوریم از مواد گوناگونی ساخته شده است. شناخت ویژگی ها و نقش مواد، یکی از مهم ترین گام ها برای درک پدیده های طبیعی و پیشرفت در جهت رشد فناوری بوده و هست. فصل اول علوم نهم با عنوان مواد و نقش آن ها در زندگی به اهمیت شناخت این موضوع پرداخته و دانش آموزان را با دنیای مواد تشکیل دهنده این دنیا آشنا می سازد.
ما در این مقاله سعی داریم دانش آموزان پایه نهم را در یادگیری این درس یاری کنیم، چرا که همیشه یک شروع با کیفیت در درس ها دلیل ساخت یک سال تحصیلی خوب برای آنان است. از طرفی اهمیت پایه نهم تحصیلی بر روند آموزشی و آینده دانش آموزان بر کسی پوشیده نیست. پس بهتره این مقاله را تا انتها بخوانید و از قابلیت هایی که برای شما اضافه شده لذت ببرید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- تعریف ماده
- فلزات و ویژگی های آن ها
- نافلزات و ویژگی های آن ها
- مقایسه واکنش پذیری فلزات
- مولکول ها و درشت مولکول ها
- نقش مواد در پیشرفت فناوری
- بازیافت
ماده و انواع آن – علوم نهم فصل اول
همانطور که اشاره کردیم فصل اول علوم نهم به بررسی مواد تشکیل دهنده دنیای پیرامون ما پرداخنه است. هر چه که با آن کار میکنیم و می بینیم از ماده تشکیل شده است. ماده هر چیزی است که جرم دارد و فضا را اشغال می کند. از اجسام سفت و سخت مانند بزرگ ترین سنگ ها گرفته تا آب و حتی هوایی که تنفس می کنیم همگی از ماده تشکیل شده است. اجزای تشکیل دهنده ماده را اتم می نامیم. اتم ها ریز ترین و پایه ای ترین جزء تشکیل دهنده مواد هستند.
بیشتر بخوانید: آموزش ریاضی نهم درس اول
اتم ها با اتصال و ایجاد پیوند با یک دیگر، مولکول ها و ترکیب های مختلف را ایجاد می کنند و جهان پیرامون ما را می سازند. حتی خود شما هم از ترکیب میلیارد ها اتم و مولکول ساخته شده اید. جالب نیست؟ بگذریم. مواد بسته نوع و نحوه پیوند اتم ها ساختار و ویژگی های مختلفی دارند. ما هم نسبت با همین ویژگی ها آن ها را در دسته بندی های مختلفی (همانند تصویر بالا) قرار داده ایم؛ تا هر گروه را به صورت جداگانه بررسی کنیم. در ادامه به بررسی دو مورد عناصر (فلزات و نافلزات) می پردازیم.
فلزات – علوم نهم فصل اول
یکی از پر کاربرد ترین نوع مواد در زندگی انسان ها فلزات است. این مواد از پیوند بسیاری از اتم های یکسان با یکدیگر ساخته شده است و از این نظر در دسته بندی مواد خالص قرار گرفته و چون یک نوع اتم در ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته؛ در دسته بندی بعدی، در دسته عناصر قرار گرفته است. فلزات را می توانید در هر جایی ببینید. ما از آهن برای ساخت سازه ها و پل های محکم استفاده کرده ایم، از مس در سیم کشی ها و وسایل برقی استفاده کرده ایم، از آلمینیوم در ساخت هواپیما و بسته بندی ها استفاده شده و از طلا و نقره در ساخت زیورآلات استفاده کرده ایم.
ویژگی های فلزات
- اکثرا درخشان هستند و بازتاب نور خوبی دارند.
- رسانای خوب الکتریسیته(برق) و گرما هستن.
- چکش خوارند.
- قابل کشش هستند.
- بیشتر فلزات تمایل به از دست دادن الکترون و ایجاد یون مثبت دارند.
نافلزات – علوم نهم فصل اول
در دسته بندی عناصر، گروه دیگری نیز حضور دارند که با پیوند اتم های یکسان عنصری خالص می سازند. این دسته نافلزات هستند. در واقع هر عنصری که فلز نباشد در این دسته بندی قرار می گیرد(همانطور که از نام آن پیداست). نافلزات نیز مانند فلزات در زندگی انسان نقش حیاتی دارند. از مهم ترین نا فلزات اکسیژن، نیتروژن و کربن است. اکسیژن دلیل تنفس تمام موجودات روی زمین است، نیتروژن نیز بخش عمده ای از هوای زمین را تشکیل داده و در ساختار پروتئین ها و کود های شیمیایی نقش دارد. کربن نیز اساس تمام مواد آلی و موجودات زنده است.
ویژگی های نافلزات
- کدر هستند و بازتاب نور خوبی ندارند.
- رسانای خوبی برای الکتریسیته و گرما نیستند(عایق اند).
- شکننده اند.
اگر شما هم به دنبال سوالات درس اول علوم نهم می گردید ما برای شما بهترین نمونه سوال حل شده علوم تجربی فصل اول را آماده کرده ایم. کافیست کلیک کنید.
واکنش پذیری فلزات – علوم نهم فصل اول
در آزمایش های علوم نهم فصل اول، دانش آموزان مشاهده می کنند که برخی از فلزات به راحتی با اکسیژن واکنش داده و زنگ می زنند در حالی که برخی دیگر بی اثر اند. به عنوان مثال؛ سدیم فلزی بسیار واکنش پذیر است و در تماس با آب به شدت واکنش می دهد. آهن نسبتا فعال است و در حضور رطوبت و اکسیژن زنگ می زند.
اما طلا و پلاتین بسیار پایدار بوده و به سختی واکنش می دهند. این پدیده نشان می‌دهد که فلزات از نظر واکنش‌پذیری با مواد دیگر یکسان نیستند. این ویژگی‌ها در انتخاب مواد برای ساخت وسایل مختلف بسیار مهم است. مثلاً در دندان پزشکی از فلزاتی مانند طلا استفاده می شود چون در برابر واکنش های شیمیایی دهان مقاوم است.
مولکول ها و درشت مولکول ها – علوم نهم فصل اول
در دسته بندی بعدی، ما به سراغ مولکول ها خواهیم رفت. مولکول ها از اتصال دو یا چند اتم مختلف با یکدیگر ساخته می شوند. در طبیعت اکثر مواد به صورت مولکول های مختلف وجود دارند. این مولکول ها می توانند از دو اتم ساخته شده باشند مثل نمک(NaCl) و یا از تعداد زیادی مولکول مختلف ساخته شده باشد که به آن درشت مولکول گفته می شود. درشت مولکول ها انواع زیادی دارند. یکی از انواع آن بسپار ها هستند.
بسپار (پلیمر)
بسپار ها نوعی درشت مولکول هستند که از اتصال مولکول های مشابه به عنوان واحد های کوچک تر خود(تکپار یا مونومر) در تعداد زیادی تولید می شوند. بسپارها به دو دسته ی بسپار های طبیعی و بسپار های مصنوعی تقسیم می‌شوند. بسپار های طبیعی مانند نشاسته، سلولز و پروتئین در بدن موجودات زنده یافت می‌شوند. بسپار های مصنوعی مانند پلاستیک ها و نایلون ها توسط انسان ساخته می‌شوند.
نکته قابل ذکر: بسیاری از بسپار ها مانند پلاستیک ها به‌دلیل سبکی، ارزانی و مقاومت زیاد، به صورت گسترده در بسته بندی، ساخت لوازم خانگی و صنایع مختلف به‌کار می‌روند. با این حال، استفاده ی بی رویه از آن ها باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، چون بسیاری از آن‌ها تجزیه ناپذیرند. بنابراین، بازیافت آن ها و استفاده از مواد تجزیه پذیر از مهم‌ترین وظایف بشر امروز است.
نقش مواد در فناوری – علوم نهم فصل اول
پیشرفت فناوری همیشه در گرو شناخت بهتر مواد رخ داده است. مهندسان مواد با بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی عناصر و ترکیب‌ها، مواد جدیدی با کاربردهای خاص می‌سازند. یکی از این ساخته ها آلیاژ ها هستند. آلیاژ ها که از ترکیب دو یا چند فلز، با نسبیت های متفاوت ساخته می شوند و ویژگی های منحصر به فردی دارند.
برای مثال فولاد ضد زنگ یا برنز، استحکام و کارایی بیشتری از فلز خالص دارند. همچنین، در علم پزشکی از ترکیب مواد مختلف برای ساخت داروها، ابزار جراحی و پروتزها استفاده می شود. در الکترونیک، نیمه رساناهایی مانند سیلیکون نقش اساسی در ساخت تراشه‌ها و رایانه‌ها دارند. این ها همه نمونه هایی از اهمیت شناخت مواد در توسعه ی علم و فناوری اند.
بازیافت – علوم نهم قصل اول
شناخت مواد تنها برای استفاده از آن‌ها نیست، بلکه برای محافظت از محیط زیست نیز ضروری است. بسیاری از مواد، به ویژه بسپارهای مصنوعی(همانطور که به آن اشاره شد) و فلزات سنگین، در صورت ورود به طبیعت می توانند به جانوران و گیاهان آسیب بزنند. این آسیب ها اکثرا جبران ناپذیر اند. به همین دلیل، بازیافت مواد و استفاده ی هوشمندانه از منابع طبیعی از موضوعات مهم آموزش علوم هستند.
بازیافت باعث صرفه جویی در انرژی، کاهش آلودگی و حفظ منابع زمین برای نسل های آینده می شود. دانش آموزان در این فصل یاد می گیرند که حتی کار های کوچک مانند تفکیک زباله ها یا استفاده ی دوباره از بطری های پلاستیکی می تواند نقش بزرگی در حفاظت از محیط زیست داشته باشد.
اگر شما به دنبال خلاصه نکات فصل اول علوم نهم برای آمادگی شب امتحانات و مرور می گردید، ما در خلاصه نکات علوم تجربی فصل اول تمامی نیاز های شما را به صورت خلاصه وار و شب امتحانی آماده کرده ایم. فقط کافیست کلیک کنید.
سخن پایانی
در علوم نهم فصل اول دانش آموزان یاد می گیرند که ما و جهان اطرافمون از چی ساخته شده ایم و ویژگی ها، کاربرد ها و تأثیرات مواد در زندگی انسان را فرا می گیرند. شناخت مواد، تنها دانشی علمی نیست که دانش آموزان یاد می گیرند؛ بلکه درک عمیق تری از جهان به آن ها می دهد. وقتی بدانیم از چه ساخته شده ایم و جهان اطراف چگونه کار می کند، قطعا می توانیم آگاهانه تر و مسئولانه تر زندگی کنیم.
امیدوارم این مقاله برایتان مفید بوده باشد. برای آموزش های بیشتر ما را دنبال کنید و حتما به فروشگاه ست نیز سر بزنید. فروشگاه ست مرجع تخصصی محتوای آموزشی با کیفیت و تضمین شده است و با قیمت های مقرون به صرفه این امکان را فراهم کرده تا تمامی دانش آموزان در سراسر ایران به آموزش های مورد نیاز خود دست پیدا کنند.
باشد که مسیر موفقیت برای شما هموار تر شود و در آینده ای نزدیک ایرانمان را آباد سازید.
