مهد زیبای انسان ها عنوان درس نخست کتاب مطالعات نهم است. هدف اصلی مطالعات نهم درس اول، معرفی جایگاه و مشخصات زمین در جهان هستی است. از اهداف دیگر این درس یادگیری و شناخت دانش آموزان با منظومه شمسی و جایگاه آن در کهکشان راه شیری و جهان، یادگیری موقعیت مکانی پدیده و آشنایی با کاربرد ماهواره ها است. انتظار می رود در انتهای این درس دانش آموزان به عظمت جهان هستی پی برده و این نکته که باید از سیاره زمین محافظت کرد را متوجه شده باشند. از طرفی به مختصات جغرافیایی و مکانی علاثه مند شده و آن ها را بکار ببرند.
آنچه در این مقاله مطالعه می کنید:
- جایگاه زمین در جهان
- موقعیت مکانی پدیده
- مختصات جغرافیایی
- استفاده از ابزار ها برای تعیین موقعیت مکانی
جایگاه زمین در جهان – مطالعات نهم درس اول
زمین، جایی که همه ما بر روی آن در حال سکونت هستیم تنها جای قابل سکونتی است که تا به امروز توسط انسان در جهان کشف شده است. برای درک بزرگی این موضوع بهتر است ابتدا با بزرگی جهان پیرامونمون شروع کنیم. مساحت کل کره زمین حدود 510 میلیون کیلومتر مربع است. این مساحت خود به دو بخش آبی و خاکی نیز تقسیم می شود؛ که سهم بخش آبی حدود 70 دصد مساحت زمین است. این به آن معناست بیشتر مساحت زمین را آب فرا گرفته.
حال با این تعریف ها شاید فکر کنید که زمین چه سیاره ی بزرگی است که همه ی جانداران بر روی آن در حال زندگی هستن. قطعا همینطور است؛ اما در مقایسه با دیگر اجسام موجود در جهان، سیاره زمین همانند ذره ای خاک در دل صحرایی پهناور است. برای درک بهتر این موضوع، ابتدا به شناخت عظمت و بزرگی خورشید و منظومه خورشیدی(شمسی) می پردازیم. سپس به معرفی کهکشان ها و دیگر ستارگان پرداخته می شود.
بیشتر بخوانید: آموزش علوم نهم فصل اول
منظومه خورشیدی
زمین یکی از سیاره هایی است که به دور خورشید در حال چرخش است و گفتنی است که حتی بزرگ ترین آن ها هم نیست. بیایید منظومه خورشیدی را کمی دقیق تر بررسی کنیم. این منظومه از یک ستاره در مرکز خود به نام خورشید و چندین سیاره(از جمله زمین)، سیارک، قمر، شهاب سنگ و دنباله دار ها تشکیل شده است که تحت تاثیر نیروی جاذبه خورشید در حال چرخش به دور او هستند. اگر بخواهیم سیارات را نسبت به نزدیکی به خورشید نام ببریم باید اسامی را به ترتیب زیر معرفی کنیم:
- عطارد(مرکوری): نزدیک ترین سیاره به خورشید و همچنین کوچک ترین سیارات در منظومه شمسی. سطحی فاقد اتمسفر و بسیار داغ در روز و بسیار سرد در شب دارد.
- زهره (ونوس): دومین سیاره نزدیک به خورشید و داغ ترین سیارات. پوشیده شده ار ابر هایی ضخیم و سمی. معروف به خواهر زمین.
- زمین: سومین سیاره و تنها سیاره ای که حیات در آن دیده شده. دارای آب مایع، هوای قابل تنفس و زندگی.
- مریخ (مارس): چهارمین سیاره منظومه شمسی است که به رنگ سرخ دیده می شود. نشانه هایی از وجود آب در گذشته را دارد.
- مشتری (ژوپیتر): پنجمین و بزرگ ترین سیاره منظومه است. عمدتا از گاز تشکیل شده و طوفان های عظیمی دارد.
- زحل: ششمین سیاره منظومه با حلقه هایی زیبا. حلقه های آن از یخ و سنگ ساخته شده که به دور آن می چرخند.
- اورانوس: هفتیم سیاره و دارای رنگ آبی مایل به سبز است و به دلیل محور خاص خود به پهلو می چرخد.
- نپتون: هشتمین و دورترین سیاره نسبت به خورشید بوده. بسیار سرد و باد خیز است و به رنگ آبی تیره است.
سیاره های درونی و بیرونی
چهار سیاره نزدیک به خورشید یعنی عطارد، زهره، زمین و مریخ به سیاره های درونی معروف اند. ویژگی مشترک این سیاره ها این است که سطحی سنگی و سفت دارند، قمر نداشته یا تعداد کمی دارند و مدار چرخشی آن ها به دور خورشید کوتاه است.
در عوض چهار سیاره دور تر یعنی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به سیاره های بیرونی معروف اند. ویژگی مشترک آن ها این است که از گاز تشکیل شده اند، تعداد قمر زیادی دارند و مدار چرخش آن ها به دور خورشید بسیار طولانی است
کهکشان ها
در مطالعات نهم درس اول توضیحات کمی در مورد کهکشان ها داده شده است اما ما می خواهیم کمی موضوع را باز تر کنیم. کهکشان ها از اجتماع هزاران میلیار ستاره، سیاره، سیارک و گاز ها و غبار های کهکشانی پدید آمده است. در کیهان تعداد زیادی کهکشان شناسایی شده که هر کدام شکل خاصی به خود گرفته اند. کهکشانی که منظومه خورشیدی ما در آن واقع شده است، کهکشان راه شیری نام دارد. این کهکشان که از میلیارد ها ستاره تشکیل شده، همانند مارپیچی به دور خود در حال چرخش است و به دلیل رنگ شیری خود به نام کهکشان راه شیری نامگذاری شده است.
این که سیاره زمین یکی از سیارات کوچک خورشید است، خورشیدی که جز ستاره های کوچک کهکشان راه شیری است و کهکشانی که فقط یکی از هزاران کهکشان شناخته شده است؛ این درک را به دانش آموزان می رساند که ما در چه جهان با عظمتی در حال زندگی هستیم و در این جهان بزرگ تنها زمین است که دارای حبات بوده. پس باید نهایت تلاش خود را در حفظ آن انجام دهیم.
اگر شما هم به سوالات مطالعات نهم درس یکنمونه سوال حل شده مطالعات اجتماعی درس اول نیاز دارید، من به شما ست را پیشنهاد می دهم. این نمونه سوالات با جواب کوتاه و دقیق شما را برای هر سوالی در این درس آماده میکند.
موقعیت مکانی پدیده – مطالعات نهم درس اول
مطلب بعدی که در مطالعات نهم درس اول به آن پرداخته شده، موقعیت مکانی پدیده هاست. ابتدا باید به تعریف پدیده ها و نوع آن ها بپردازیم. پدیده به هر چیزی که بر روی زمین دیده می شود و قابل مطالعه باشد می گوییند. پدیده ها را می توان به دو نوع طبیعی و انسانی تقسیم بندی کرد. پدیده های طبیعی(مانند کوه و دریا ها) توسط طبیعت ایجاد شده و انسان نقشی در ساخت و ایجاد آن نداشته است. پدیده های انسانی هم(مانند روستا ها و شهر ها و جاده ها) مستقیما توسط خود انسان ایجاد شده است.
برای مطالعه ی این پدیده ها، باید بتوانیم موقعیت مکانی که این پدیده ها در آن رخ داده است را مشخص کنیم. از این رو نیاز است یک مقیاسی برای مشخص کرد موقعیت های مختلف تایید شود. در همین راستا خطوط مبدا استوا و نصف الهار ها مشخص شدند.
خط استوا
خط استوا یک دایره ی فرضی است که به دور زمین و دقیقا در وسط آن کشیده شده است و زمین را به دو نیم کره ی شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. با کمک این خط موقعیت عرض جغرافیایی خود را می توانیم مشخص کنیم. از این رو خط استوا را با عرض جغرافیایی 0 در نظر می گیریم. خط استوا محل تابش نور خورشید به طور عمود است. از این رو مناطقی که در این بخش قرار دارد بسیار گرم بوده و گرم ترین نواحی کره زمین را در بر دارد.
نصف النهار
نصف النهار ها نیز همانند خط استوا خطوطی فرضی اند اما با این تفاوت که از قطب شمال به قطب جنوب کشیده شده و زمین را به دو نیم کره شرقی و غربی تقسیم می کند. این خطوط برای تعیین زمان های محلی و مکان دقیق به کار می روند. البته برای مشخص کردن طول جغرافیایی باید یک خط مبدا از خطوط نصف النهار مشخص شود. این خط را با عنوان نصف النهار مبدا یاد می شود.
نصف النهار مبدا
نصف النهار مبدا با نام نصف النهار گرینویچ نیز شناخته می شود؛ چرا که این خط از شهر گرینویچ یکی از شهر های نزدیک لندن می گذرد. این خط با طول جغرافیایی 0 در نظر گرفته می شود و در کنار خط استوا این امکان را به ما می دهد که مختصات جغرافیایی هر پدیده ای را نسبت به آن ها مشخص کنیم.
مختصات جغرافیایی
همانطور که در کتاب مطالعات نهم درس اول خوانده اید، مختصات جغرافیایی، سیستمی از خطوط فرضی بر روی کره زمین و به موازات خط استوا و نصف النهار مبدا است و به ما کمک می کند موقعیت دقیق هر نقطه را مشخص کنیم. این خطوط شامل مدار ها(دوایر عرضی) و نصف النهار ها(دوایر طولی) می شوند.
مدار ها که به موازات خط استوا تا قطب های شمال و جنوب کشیده می شوند و از آن ها برای نمایش عرض جغرافیایی(0 در استوا و 90 در قطب ها) استفاده می شود. مدارها کمک می کنند میزان گرما و نوع آب و هوا را در نقاط مختلف زمین بدانیم. نصف النهار ها هم از گرینویچ با طول جغرافیایی 0 تا 180 درجه شرقی و غربی شمارش می شوند. با تعیین عرض و طول جغرافیایی می توانید هر پدیده ای در هر جایی را با موقعیت دقیق آن مشخص کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش ریاضی نهم درس اول
استفاده از ماهواره ها در تعیین موقعیت
در قدیم سیستم مشخصی برای تعیین موقعیت های مکانی پدید های مختلف وجود نداشت. انسان ها ابتدا از پدیده های دیگر به عنوان نشانه استفاده می کردند. در ادامه با استفاده از ستارگان و اسطرلاب راهی برای یافتن موقعیت مکانی خود پیدا کردند. بعد ها با استفاده از نقشه ها و قطب نما سیستم موقعیت یابی بهتر شد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی، راهکار های جدیدی برای مشخص کردن موقعیت جغرافیایی پیدا شده است. اکنون ماهواره ها با ارسال امواج رادیویی به گیرنده ها و دریافت اطلاعات، موقعیت مکان هر کدام را مشخص کرده و برای آن ها ارسال می کنند. این روش بسیار کارا تر بوده و امکان مشاهده لحظه ای موقعیت فرد را فراهم می کند.
در صورتی که نیاز به خلاصه نکات مطالعات نهم درس اول کوتاه و مختصر از این درس دارید، خلاصه نکات مطالعات اجتماعی درس اول می تواند بهترین گزینه برای شما باشد.
جمع بندی
مطالعات نهم یکی از دروس شیرین پایه نهم است که دانش آموزان را در جهت یادگیری و دانش سوق می دهد. درس اول آن نیز به شناخت کره زمین و جایگاه آن در جهان اشاره می کند تا دانش آموزان را به دنیای خارج از این اتمسفر علاقه مند کند. سپس به روی زمین برمی گردد و موقعیت مکانی او را بر روی زمین مشخص می کند. با این کار در تلاش است دانش آموزان را به شناخت محیطی از زمین و جایگاه آن ها در این کره خاکی برساند.
امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشد
